Ritme

Ritme is herhaling, het terug laten komen van hetzelfde. We kennen natuurlijk ritme in de muziek, maar ook de natuur heeft zijn eigen ritme, denk aan eb en vloed, de jaargetijden, het draaien van de aarde om de zon.

Ritme in de tuin is de muziek van de tuin.
De gemiddelde tuineigenaar geniet van zijn tuin en weet wat hij mooi en niet mooi vindt. Je hoort een tuinliefhebber echter vrijwel nooit zeggen dat het ritme in zijn tuin zo mooi is. Velen zijn er zich niet van bewust, maar toch is ritme de muziek van de tuin.

Een tuin zonder ritme heeft weinig samenhang, minder spanning dan mogelijk is. In de tuin zie je ritme vooral door ontwerpers/tuinarchitecten bewust toegepast in beplanting, harde materialen en zelfs in vorm. Muziek met een goed ritme laat je, of je wilt of niet, bewegen. Het daagt je er toe uit. Ritme in een tuin doet datzelfde, maar op een andere manier.

Welke effect heeft ritme in een tuin?
De herhaling van vormen, van bepaalde planten of plantgroepen, zorgt ervoor dat je rond gaat kijken, op zoek naar meer van hetzelfde. Onze menselijke natuur zit nu eenmaal zo in elkaar; we zijn er ons niet altijd van bewust, maar kunnen niet anders. Als we een sterke, opvallende vorm zien dan kijken we onbewust rond of we er meer van zien en zo dwaalt onze blik de hele tuin door. Precies zoals de ontwerper dat graag wilde…….Door kleuren, plantensoorten of vormen te herhalen, ontstaat eenheid, samenhang. Alles hoort bij elkaar, is logisch en vanzelfsprekend. Die vanzelfsprekendheid voelt prettig en brengt rust met zich mee.

 
De fraaie oranje bloeiende Azalea trekt wel alle aandacht, maar is niet opgenomen in een ritme 

                                                                                                Reconstructie. De getekende oranje vormen geven de Azalea een ritmisch kader waarin hij is opgenomen.
Het voelt gelijk veel prettiger. In deze  tijd van het jaar zouden oranje bloeiende tulpen en meer van oranje of
oranje-gele Azalea’s deze tuin veel mooier kunnen maken.

Ritme in vorm
Door in een ontwerp bijvoorbeeld cirkels en daarvan afgeleide vormen te gebruiken, ontstaat eenheid in vorm. Herhaal je een opvallend element in de gevel of lijn van het huis in de vormen van het tuinontwerp dan ontstaat samenhang, die de toeschouwer niet eens altijd bewust zal zien, maar wel onbewust als vanzelfsprekend en prettig ervaart.

Herhaling van objecten heeft eenzelfde effect.

Ritme in beplanting
Door een donkerbladige heester op diverse plaatsen in de tuin te gebruiken ontstaat samenhang, verbinding. Door, in combinatie met deze donkerbladige heester, op enkele plaatsen donkerbladige vaste planten in de border op te nemen ontstaat op kleinere schaal, nu subtiel, eveneens samenhang; een verbinding tussen de grotere en hogere heester en de kleinere vaste plant dichterbij de grond.

Ditzelfde geldt ook voor kleurrijke vaste planten. De beplanting in de tuin wordt mooier en spannender, maar ook rustiger als planten/plantengroepen op verschillende plaatsen terugkomen. Alle borders worden op die manier met elkaar verbonden en de bezoeker laat zijn blik onbewust van de ene groep opvallende planten naar de andere glijden en pauzeert steeds even wanneer hij eenzelfde groep gevonden heeft. Die fractie van seconden waarbij de blik stilstaat, wordt ervaren als rust. De kunst is om, wanneer de verschillende borders in de tuin in de zon én in de (half)schaduw liggen toch planten te vinden die deze verbinding teweeg kunnen brengen. Dat vraagt enige kennis van planten en de omstandigheden waaronder ze gedijen.

De oranje Iris germanica is hier willekeurig op een natuurlijke manier verspreid.
Onze nieuwsgierigheid zorgt ervoor dat we onze blik over de border laten dwalen
of we nog meer van deze opvallende oranje vormen zien.

Als je de waarde hiervan inziet, begrijp je ook waarom ontwerpers liever kiezen voor een beperkt aantal soorten vaste planten waarbij grotere aantallen per soort gebruikt worden in het beplantingsplan. Je moet je als ontwerper zeer gedisciplineerd gedragen; er zijn immers zoveel mooie en leuke planten….! John Brooks, een zeer gewaardeerde, onlangs overleden ontwerper, zei het zo; heb je een plantenlijst van 25 soorten voor de tuin samengesteld, schrap dan de helft en verhoog het aantal van de overgebleven soorten. En hij heeft, nog steeds, volledig gelijk met deze opmerking. Dit is één van de redenen waarom je als plantenliefhebber, die met alle liefde en plezier planten bij een kweker of tuincentrum koopt, uiteindelijk gefrustreerd raakt; de tuin wordt een chaos wanneer je steeds maar 2 of 3 exemplaren van eenzelfde plant in je borders ziet.

Het is mogelijk om interessante jaarrond bloeiende borders te maken met slechts 5 soorten vaste planten, aangevuld met voorjaarsbloeiende bloembollen en enkele siergrassen. In de volgende blog zal ik hiervan voorbeelden laten zien.

Oplossing om ritme te creëren in een kleine tuin
In een kleine tuin is meestal maar weinig ruimte voor borders en wanneer je die planten in groepen zet, dus ook maar plaats voor enkele soorten vaste planten. Het is dan vrijwel onmogelijk om een ritme te creëren en een interessante beplanting te maken. Voor je het weet is je borderruimte met b.v. 3 groepen planten al vol. De oplossing is dan om planten door elkaar te mengen en in kleine groepjes of zelfs zomaar door elkaar heen te planten. Een beetje à la een bloemenwei. Op die manier zal er steeds iets in je kleine border bloeien en is ritme gegarandeerd. Lukt het om planten te vinden die in àlle borders gedijen dan ontstaat helemaal een eenheid.

Star ritme of speelse ritmiek

               
Hortensia’s en strak geknipte Taxuskegels geven een duidelijk ritme. 

 
Het speelse patroon van de tegels kent een zeker ritme, maar is niet strak. De rangschikking
van de bomen dragen daarnaast bij aan de speelse symmetrie van deze tuin    

Niet elk ritme ziet er hetzelfde uit. Strak ritme, zoals we dat zien in symmetrische tuinen – met als extreem voorbeeld de renaissance tuinen – is een perfect ritme met als resultaat ‘rust’. Maar téveel rust kan saai zijn…….Ten tijde van de renaissance ervaarde men deze wiskundige symmetrie als een uitdrukking van perfectie van het goddelijke. Tegenwoordig houden velen van wat meer dynamiek. En dat kan zeker ook ritmisch gecreëerd worden. Ten opzichte van de strakke ritmische geometrie brengt dit een speelse levendigheid met zich mee. Niet alleen in de muziek, maar ook in de tuin.

De volgende blog verschijnt half augustus 2018 en zal gaan over ‘5 plantensoorten borders’

© Oxalis tuinontwerpen 29 juli 2018